OmbudsAlert: Toegang tot het recht staat onder druk – rechtshulp is ongelijk beschikbaar
Toegang tot het recht betekent dat je altijd recht hebt op een oplossing – om de hoek. Als Ombudsman Rotterdam-Rijnmond (ORR) zien wij dagelijks hoe inwoners verdwalen in de lokettenjungle. Mensen worden vaak van het kastje naar de muur gestuurd, ook wanneer zij ondersteuning bij hun problemen zoeken en uiteindelijk rechtshulp nodig hebben.
ORR constateert dat het slecht gesteld is met de drie kernelementen van rechtsbescherming: toegang tot informatie over rechten, gelijke toegang tot het recht en het recht op een effectief rechtsmiddel. Als deze elementen niet op orde zijn, staat de rechtsbescherming onder druk. In de huidige tijd, waarin sprake is van schaarste, wordt het voor mensen nog lastiger om hun recht te halen. De overheid kan al haar verplichtingen tegenover inwoners moeilijk nakomen.
Er zijn aanzienlijke verschillen tussen de gemeenten voor inwoners die juridische hulp nodig hebben. Dit blijkt ook uit het ORR-onderzoek naar de besteding van de POK-gelden in onze regio. Deze verschillen creëren ongelijkheid, terwijl het juist de bedoeling is dat rechtsbescherming overal gelijkwaardig, uniform en voor iedereen toegankelijk is. Het is essentieel dat alle betrokken partijen – van gemeenten tot (bestaande) instanties en lokale organisaties – worden aangespoord tot samenwerking.
Inwoners zijn minder juridisch zelfredzaam dan waar wet- en regelgeving vanuit gaat. Zij moeten erop kunnen rekenen dat juridische ondersteuning letterlijk om de hoek te vinden is én dat deze overal hetzelfde is. Daarom is landelijke regie over deze lokale voorzieningen nodig.
Regionaal constateren we dat een groot deel van de beperkte tijd en capaciteit van juridische dienstverleners wordt opgeslokt door het oplossen van vraagstukken die voortkomen uit overheid gerelateerd handelen.
De beste rechtsbescherming begint bij een overheid die begrijpelijk, menselijk, responsief en (niet alleen digitaal) benaderbaar is. Een overheid die toegankelijk is, zonder ondoorgrondelijke regels of procedures, en die helder en transparant handelt vanuit samenaarschap. Zo’n overheid zorgt ervoor dat inwoners snel en eenvoudig krijgen waar ze recht op hebben, zonder vast te lopen in de lokettenjungle. Dat voorkomt juridische procedures en kan het hele rechtsstelsel ontlasten.
Toch zullen er altijd zaken blijven waarin procederen noodzakelijk is. Dan moeten inwoners in staat zijn om hun recht te halen. Hierbij is het noodzakelijk dat zij worden ondersteund door sociaal advocaten. De sociale advocatuur staat momenteel onder grote druk. Daarom doen we met dit alert ook een oproep om het vak van sociaal advocaat weer sexy en aantrekkelijk te maken, zodat meer mensen zich geroepen voelen om dit belangrijke werk te doen.
Ombudsvrouwen ORR Marianne van den Anker en Stans Goudsmit
Dit ombudsAlert is medeondertekend door:
Stichting Je Goed Recht, Vereniging Sociale Advocatuur Nederland (VSAN) en de Sociaal raadslieden